... Дэлгэрэнгүй...

Шанжмятавын Гаадамба нь 1924 онд Булган аймгийн Могод суманд төржээ. 1937 онд Авзагын хүрээний дэргэдэх тэнхим , дараа нь Булган аймгийн төвийн 7 жилийн дунд сургууль дүүргэн Багшийн сургуульд орж бага ангийн багш болжээ. Говь Хангайд багшилж байсаар байгаад 1949 онд МУИС-н хэл уран зохиолын ангид орж 1952 онд төгсжээ. 1952 оноос МУИС-д багш ,тэнхмийн эрхлэгч 1970-1973 онд мэргэжлийн зохиолч 1978-1991 онд Сурган хүмүүжүүлэх хүрээлэнд эрдэм шинжилгээний ажилтан, арга зүйч, 1991 оноос Монголын үндэсний чөлөөт зохиолчдын холбооны тэргүүнээр ажиллаж байв. 1958 онд Монголын нууц товчоо бол XIII-зууны Монголын уран зохиолын дурсгалт бичиг мөн  сэдвээр хэл бичгийн ухааны дэд эрдэмтэн ,1992 онд Монголын нууц товчооны худам монгол бичгийн сийрүүлэг эх тайлбар бүтээлээрээ шинжлэх ухааны докторын зэрэг хамгаалжээ. Монголын нууц товчоог олон жил судалж Нууц товчооны нууцаас , Нууц товчоог сэргээн сийрүүлэн тайлбар Монголын нууц товчоо судлалын зарим асуудал зэрэг бүтээлээрээ 1990 онд Монгол улсын төрийн шагнал хүртжээ. Утга зохиолын онолын товч  , Монгол ардын аман зохиолын дээж бичиг (Д.Цэрэнсодномын хамт ) Ардыг аман зохиолын сурах бичиг (Х.Сампилдэндэвийн хамт) зохиожээ. Аристотелийн Туурвил зүй , Г.Э.Лессингийн Лаокоон , Жанни Родари , Чиполлинод учирсан явдал , Салтыков Щедрины үлгэр өгүүллэгүүд , Иво-Андричийн Дрина голын гүүр зэрэг дэлхийн сонгодогбүтээлүүдийг орчуулжээ. Элбэг дээл , Багын явдал , Намрын нахиа, Хөдөө талын баясгалан , зэрэг уран зохиолын ном туурвисан. Түүний амьдрал үйл ажиллагаа тийм ч дардан байсангүй . МАХН-н төв хорооны V бага хурал(1957 он)  Гаадамба чөлөөт утга зохиол хэмээх үзэлд автаж социалист рейлизмын аргыг ... Дэлгэрэнгүй...

Аяны хүн дөрөө мулталж сонирхом байгалийн үзэсгэлэнтэй сонин тогтоцтой газрын нэг бол Могод сумын 2 дугаар багийн нутаг, сумын төвөөс баруун тийш 20 гаруй км оршдог Ёл хад .

Хаанаас ч харсан сонин тогтоцтой энэ хад нөмөрт нь буусан айлын тооноор харагддаг чанх орой нь шувуу мэт сүрлэг аж. ... Дэлгэрэнгүй...

Хульжийн халуун рашаан Могод сумын нутагт Номгон уулын өвөрт байдаг. Далайн түвшнээс дээш 1500метрт өргөгдсөн халуун рашаан. Сульфат натрийн рашааны төрөлд багтана. Бөөр нуруу, хэрэх, арьс өнгөний өвчнийг анагаах чадалтай. Урьд нэгэн шинжээч хүний ганц хүүгийн хөл нь татаж янз бүрээр аргалаад эдгэрэхгүй болохоор нь мэргэн зурхайчаас асуухад алс хол баруун зүгт явж буцалсан халуун рашаанд оруул гэжээ. Ингээд хүрэх газар үүрч, дүүрэх газар дүүрч явсаар одоогийн Могод сумын Номгон уулын өвөрт ирж ухахад буцлам халуун рашаан гарч ирж, түүний тохиромжтой хэсэгт нь оруулан эдгээжээ. Тэгээд буцахдаа "Холын ээж” гэж нэрлээд жил бүрийн зуны адаг сард "Холын ээж” –дээ зорин ирдэг байжээ. Тэр үг нь хожим явсаар "Хульж” нэртэй болсон гэнэ. ... Дэлгэрэнгүй...

Энэбишийн Мөнх-Очир Улаанбаатар хотод 1970 оны 8 дугаар сарын 13-нд төрсөн, эхнэр, хүүхдийн хамт амьдардаг. Нийслэлийн 23 дугаар дунд сургуулийг 1988 о нд, Турк улсын Анкара хотын их сургуулийн Турк хэл судлалын төвийг 1993 онд, Зах зээл судлалын хүрээлэнг 1998 онд, "Санко” менежментийн коллежийг 1999 онд тус тус төгссөн. Англи, турк хэлтэй.

Нэртэй хүний зүстэй хүү

Түүний эцэг Л.Энэбиш Монголын төр, нийгмийн нэрт зүтгэлтэн байсан бөгөөд олон түмэн Мөнх-Очирыг "нэртэй хүний зүстэй хүү” хэмээн хүндэлдэг. Э.Мөнх-Очир 1989 онд Хүүхэд, залуучуудын Соёлын төвд клубын эрхлэгчээр ажлын гараагаа эхэлснээс хойш тасралтгүй 20 шахам жил төр, олон нийтийн байгууллагад ажиллажээ. Тэрээр нийслэлийн томоохон дүүргийн нэг Баянзүрхийн Засаг даргын орлогч, Улаанбаатар хотын Захирагчийн ажлын албаны Аялал жуулчлалын хэлтсийн дарга, Баянзүрх дүүргийн Засаг дарга, Улаанбаатар хотын ерөнхий менежерээр ажиллаж байгаад 2008 оны сонгуулиар УИХ-ын гишүүнээр сонгогдсон.
УИХ дахь Монгол-БНСУ-ын парламентын бүлгийн дарга, Хууль зүйн болон Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хороонд харьяалагддаг. ... Дэлгэрэнгүй...